Hiện nay nghiện rượu và lạm dụng rượu đang là vấn đề thời sự ở nước ta bởi nó gây biết bao hậu quả to lớn về mặt kinh tế xã hội như các phương tiện thông tin đại chúng đã đề cập…Một trong những biến chứng nguy hiểm hay gặp là hội chứng cai rượu. Sau đây là những biểu hiện và cách xử trí các biến chứng này.

1-Hội chứng tăng cảm giác - tăng cảm xúc hay hội chứng cai

Đây là dạng biểu hiện cấp tính nhất, đó là hội chứng cai hay “do thiếu rượu đột ngột”, hội chứng này thường xuất hiện trong khoảng thời gian từ 6-12 giờ sau khi ngừng uống rượu, điển hình nhất là khi mới ngủ dậy buổi sáng. Triệu chứng biểu hiện rõ rệt nhất sau 24 đến 48 giờ  và dai dẳng trong vòng vài ngày. Đây là sự kết hợp các  triệu chứng thần kinh cơ như: run tay chân, chuột rút thường ở bắp chân, rối loạn cảm giác tê buồn tay chân. Các triệu chứng tiêu hóa như: chán ăn, lợm giọng buồn nôn, nôn, đau bụng tiêu chẩy. Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật như: vã mồ hôi đầm đìa như tắm, tim đập nhanh, da tái. Các triệu chứng về tâm thần như: lo âu lan toả, tăng cảm xúc, dễ cáu kỉnh, quên từng mảng tạm thời. Lo âu và mất ngủ với nhiều ác mộng có thể kéo dài 8 đến 15 ngày…

Xử trí

Điều trị ngoại trú nếu tình trạng bệnh nhân cho phép như: bản thân bệnh nhân có động lực muốn cai , tình trạng nghiện rượu ít trầm trọng, mới xẩy ra  trong thời gian gần đây và bản thân bệnh nhân có nghề nghiệp và có quan hệ gia đình tốt. Còn các trường hợp khác đều phải nhập viện. Các biện pháp cụ thể:

• Ngừng hoàn toàn việc uống rượu.
• Bồi phụ nước bằng đưòng uống tối thiểu 3 lít/24h giờ các dung dịch đường hay muối.
• Điều chỉnh các rối loạn nước và điện giải tuỳ theo điện giải đồ( đặc biệt chú ý các     trường hợp giảm ma nhê và can xi máu).
• Bồi phụ vitamin, đây là việc bắt buộc để phòng ngừa các biến chứng về thần kinh: vitamin B1 liều 1g/24 giờ tiêm bắp kết hợp với vitamin B6 500mg đường uống, vitamin B12 1000 mg/24 giờ đường uống, vitamin PP 50-500 mg/24 giờ đường uống, Acide pholique 10-30 mg đuờng uống, tất cả dùng trong 8 ngày …Rồi sau đó thay thế bằng Becozym uống 2- 4 v/24 giờ trong thời gian khoảng 3- 4 tháng.
• Để điều trị các triệu chứng tâm thần người ta  có thể dùng  nhóm thuốc  benzodiazepine: Valium10 mg 6 giờ uống 1 lần trong 24 giờ; Tranxen 50-100mg/24 giờ hoặc Xanax 2-4 mg/24 giờ hay một thuốc an dịu khác như Equanil 800-1200mg/24 giờ.       Các thuốc được dùng cho đến khi các triệu chứng biến mất thường trong thời gian khoảng 4-5 ngày. Ở đây người ta nhấn mạnh tính thực tiễn của các Benzodiazepine trong trường hợp này ngoài tính hiệu quả của nó trong điều trị các triệu chứng tâm thần nó còn có tác dụng  đặc biệt là phòng ngừa được cơn động kinh. Nói chung liều lượng thuốc được duy trì tối đa trong khoảng 48 giờ sau đó giảm dần trong vòng 1 tuần.

 2-Các cơn co giật tòan thể kiểu động kinh do hội chứng cai

Các cơn co giật có thể xuất hiện trong khoảng thời gian từ 24-48 giờ sau khi cai rượu đột ngột. Đôi khi các cơn co giật này là triệu chứng chỉ điểm cho sự xuất hiện của sảng run do cai rượu. Hình ảnh điện não của các cơn co giật này giống như hình ảnh  điện não của các cơn động kinh cho nên rất dễ nhầm lẫn với cơn động kinh thật sự và các hình ảnh điện não này rất nhậy cảm với các kích thích ánh sáng ngắt quãng

     Xử trí

Động kinh nguồn gốc do nghiện rượu không cần một điều trị kháng động kinh kéo dài như trong bệnh động kinh thực sự  mà ở đây chỉ cần ngừng uống rượu trong một thời gian dài.

Việc điều trị cơn động kinh ở đây là điều trị triệu chứng bằng các thuốc chống co giật tác dụng nhanh như: Rivotril 1mg tiêm bắp sau thay thế bằng đường uống hoặc Valium 10 mg tiêm bắp rồi chuyển sang dùng đường uống.

   3-Tiền sảng run và sảng run do rượu

Tiền sảng run được biểu hiện rõ với các triệu chứng run, vã mồ hôi đầm đìa, chán ăn, mất ngủ kháng trị  và thường gặp những cơn co giật giống động kinh đã nói ở trên. Còn giai đoạn sảng run thực sự thường biểu hiện bằng trạng thái kích động đi kèm với run mãnh liệt, vã mồ hôi, sốt, mất nước và một trạng thái lú lẫn mê sảng điển hình mà bệnh nhân thường biểu hiện sự sợ hãi khủng khiếp do phải đối mặt với các triệu chứng hoang tưởng ảo giác có nội dung kì lạ ghê sợ như tiếng la hét doạ giết, các hình ảnh quái vật kì dị, dòi bọ, trăn rắn , chuột chạy nhung nhúc, hình ánh người đã chết ( người  âm) hiện về…các hình ảnh này làm cho bệnh nhân có những hành vi bỏ chạy lẩn trốn chui rúc vào gầm giường, xó nhà hay đâm chém nguy hiểm… Bệnh nhân thường quên hay nhớ rời rạc khi hồi tỉnh. Các triệu chứng này thường tăng lên khi bệnh nhân ở một mình hay khi trong điều kiện thiếu sáng như buổi chiều tối…

   Xử trí

• Đây là tình trạng cần nhập viện cấp cứu.
• Sau khi nhập viện cần khám lâm sàng toàn diện, tìm kiếm các ổ nhiễm trùng, làm điện não đồ nếu điều kiện cho phép.
• Để bệnh nhân nằm ở buồng đủ sáng, có mặt người thân hoặc nhân viên y tế, không trói trừ trường hợp kích động nguy hiểm cho bản thân và xung quanh.
• Bồi phụ nước với số lượng lớn bằng đường uống khoảng 5-6 lít /24 giờ với các dung dịch giầu muối khoáng và đường.
• Nếu bệnh nhân kích động mạnh thì cần sử dụng các thuốc an thần kinh an dịu như  Loxapac 1-2 ống nhắc lại sau 24 giờ và truyền dịch qua đường tĩnh mạch dung dịch glucoza 5% 500ml + 2g NaCl  + 1g  KCl  truyền 8-10 lần mỗi ngày.
• Dùng vitamin đường tiêm  bắp hoặc tĩnh mạch: Vitamin B1 1g/24 giờ và Vitamin B6 500mg/24 giờ.
• Thuốc an thần: Valium 10-20 mg 3 lần/24 giờ hoặc Equanil 1400-2400mg/24 giờ. Có thể dùng an thần kinh như Tiapridal 200 mg 4 lần /24 giờ hoặc Largactil 300mg/24giờ (cần chú ý đến tác dụng hạ huyết áp và gây động kinh của các an thần kinh).
• Điều trị chống ảo giác có thể dùng Haloperidol 15-30 mg/24 giờ đường uống hay tiêm bắp.

Nói tóm lại để tránh được các biến chứng nói trên điều quan trọng cơ bản lâu dài là phải kiêng dùng rượu hoặc dùng rượu điều độ có chừng mực. Điều này nói thì dễ nhưng thực tế rất khó  cần có sự nhận thức của mỗi cá nhân và sự quan tâm của toàn thể xã hội.

                                                                              BS Lê Đào Nghĩa