Để chẩn đoán bệnh nghiện, Tổ chức Y Tế Thế Giới đã giới thiệu công cụ Tiêu chuẩn Phân loại bệnh tật quốc tế ICD 10 mà giáo trình sẽ giới thiệu và phân tích dưới đây. Ngoài ra để chẩn đoán nghiện có thể sử dụng Tiêu chuẩn Chẩn đoán các Rối loạn tâm thần DSM IV. Hai tiêu chuẩn này đều dựa vào các số liệu được thu thập và phân tích trên toàn thế giới, và cả hai đều có các tiêu chí chẩn đoán tương tự nhau về nghiện/lệ thuộc.

Tiêu chuẩn ICD 10:

Nếu người sử dụng chất gây nghiện, có ít nhất 3 trong số 6 các tiêu chí sau trong 12 tháng thì có kết luận người đó mắc bệnh nghiện:

• Cảm giác buộc phải tìm kiếm sử dụng;
• Khó khăn trong việc kiểm soát hành vi sử dụng ma túy;
• Xuất hiện hội chứng cai thực thể;
• Có bằng chứng về sự dung nạp;
• Sao nhãng các thú vui, sở thích khác;
• Tiếp tục sử dụng CGN đó bất chấp mọi hậu quả.

Sáu tiêu chí trên bao gồm hai tiêu chí về thực thể và bốn tiêu chí về tâm lí.

Tiêu chí về thực thể:

Có bằng chứng về sự dung nạp

Mức độ đáp ứng của cơ thể đối với chất gây nghiện ngày càng tăng, khiến người dùng phải tăng liều để có được cảm giác phê như cũ. Ví dụ ban đầu người sử dụng thuốc lắc chỉ cắn ¼ viên thuốc nhưng qua quá trình sử dụng lâu dài họ dùng 1 viên. Hoặc một ví dụ khác người mới bắt hút thuốc lá chỉ hút có 1 điều/ngày nhưng khi đã gọi là nghiện thì có thể là 10 điếu/ngày.

Xuất hiện hội chứng cai thực thể

Người nghiện sẽ xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng cai khi cơ thể

thiếu thuốc. Hội chứng cai này không giống nhau ở các chất gây nghiện khác nhau. Ví dụ hội chứng cai heroin là: đồng tử giãn, nổi da gà, đổ mồ hôi, tay chân run rẩy, buồn nôn, “dòi bò trong xương”, mệt mỏi…

Tiêu chí về tâm lý:

Cảm giác buộc phải tìm kiếm sử dụng

Khi người sử dụng chuyển qua giai đoạn nghiện thì suy nghĩ, nhớ và thèm muốn mãnh liệt cảm giác phê thuốc. Điều này thôi thúc họ đi tìm kiếm sử dụng khi thời gian bán hủy của chất gây nghiện đã hết.

Sao nhãng các thú vui, sở thích khác

Một khi tâm trí chỉ nghĩ và thèm nhớ cảm giác phê thì các hoạt động hàng ngày xung quanh và ngay cả những thú vui ưu thích của họ trước đây họ đều không quan tâm nữa.

Khó khăn trong việc kiểm soát hành vi sử dụng ma túy

Người nghiện lúc này không còn có thể kiểm soát được hành vi sử dụng ma túy của mình, nghĩa là bản thân họ nhiều khi muốn dừng nhưng cơ thể và tâm trí không còn điều khiển được nữa nên họ muốn dừng mà không dừng được (khả năng ra quyết định suy giảm)

Tiếp tục sử dụng bất chấp mọi hậu quả do ma túy gây ra

Tiếp theo một chuỗi các tiêu chí về tâm lý thì đây là một trong những tiêu chí dễ thấy ở người khi nghiện. Họ biết rõ nếu tiếp tục sử dụng thì sức khỏe, cuộc sống gia đình sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực, có thể gặp vấn đề về pháp luật hoặc biết nếu sử dụng chung bơm kim tiêm sẽ có nguy cơ lây nhiễm HIV hoặc viêm gan B, C… nhưng ở giai đoạn này họ vẫn tiếp tục sử dụng mà không còn cân nhắc về hậu quả, việc đáp ứng cơ thể có thuốc là ưu tiên số một.

Vậy để chẩn đoán một người nghiện thì yếu tố tâm lý đóng vai trò quan trọng. Nếu chỉ xuất hiện 2 yếu tố về mặt thực thể thì vẫn chưa đủ để chẩn đoán một người nghiện mà có ít thêm 1 yếu tố tâm lý. Nhưng có thể chỉ cần 3 yếu tố tâm lý mà không có yếu tố thực thể vẫn chẩn đoán được một người nghiện.

TS Trần thị Hồng Thu

Gọi ngay 043. 6275762 để tìm ra giải pháp tốt nhất cho vấn đề của bạn!