Điều trị tùy chọn

Điều trị cụ thể phụ thuộc vào loại bệnh tâm thần, mức độ nặng của các triệu chứng. Trong nhiều trường hợp, tốt nhất là sự kết hợp của nhiều phương pháp điều trị.

Điều trị bằng thuốc

Mặc dù thuốc không chữa khỏi bệnh tâm thần nhưng thường có thể cải thiện đáng kể triệu chứng bệnh. Cho dù có trầm cảm, tâm thần phân liệt, rối loạn lo âu hay một bệnh tâm thần khác, thuốc giúp cho trị liệu tâm lý hiệu quả hơn.

Dưới đây là tổng quan của một số thuốc theo đơn:

Thuốc chống trầm cảm. Điều trị bệnh trầm cảm và một số loại bệnh tâm thần khác. Thuốc chống trầm cảm có thể giúp cải thiện các triệu chứng như buồn bã, tuyệt vọng, thiếu năng lượng, khó tập trung và thiếu quan tâm trong hoạt động. Thuốc chống trầm cảm được nhóm lại theo cách nó ảnh hưởng đến hóa chất ở não bộ. Các thuốc chống trầm cảm phổ biến nhất theo quy định là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) như fluoxetine (Prozac) và citalopram (Celexa). Hiện cũng có nhiều loại khác của thuốc chống trầm cảm, tốt nhất phụ thuộc vào tình hình cụ thể.

Thuốc chỉnh khí sắc. Thuốc chỉnh khí sắc dùng để điều trị rối loạn lưỡng cực. Bệnh được đặc trưng bởi xen kẽ các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm xen kẽ. Thuốc chỉnh khí sắc bao gồm lithium (Lithobid), divalproex (Depakote), lamotrigine (Lamictal) và những loại khác. Đôi khi, thuốc chỉnh khí sắc được thêm vào đợn thuốc thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm.

Thuốc giải lo âu. Thuốc giải lo âu, giống như tên gọi của nó, dùng để điều trị rối loạn lo âu, như rối loạn lo âu lan tỏa và rối loạn hoảng sợ. Cũng có ích trong việc giảm kích động và mất ngủ. Những thuốc này thường tác dụng nhanh, giảm nhanh các triệu chứng trong 30 phút. Tuy nhiên, nhược điểm lớn là nó có khả năng gây lệ thuộc. Thuốc giải lo âu bao gồm alprazolam (Xanax), lorazepam (ATIVAN) và nhiều loại khác.

Thuốc chống loạn thần. Thuốc chống loạn thần, còn gọi là an thần kinh, thường dùng để điều trị loạn thần trong tâm thần phân liệt. Thuốc chống loạn thần cũng có thể được dùng để điều trị rối loạn lưỡng cực hoặc thêm vào thuốc chống trầm cảm để điều trị trầm cảm. Thuốc chống loạn thần bao gồm clozapine (Clozaril), olanzapine (Zyprexa) và những loại khác.

Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là một phương pháp điều trị bệnh tâm thần bằng cách nói với bác sĩ tâm thần về tình trạng bệnh và các vấn đề liên quan đến bệnh. Trong tâm lý trị liệu, bác sĩ tìm hiểu về tình huống xuất hiện bệnh, cảm xúc, suy nghĩ và hành vi. Sử dụng những hiểu biết và kiến thức có được trong tâm lý trị liệu, có thể tìm hiểu đối phó và kỹ năng quản lý stress. Tâm lý trị liệu thường có thể hoàn tất trong một vài tháng, nhưng trong một số trường hợp có thể lâu hơn. Tâm lý trị liệu có thể thực hiện hàng ngày với một nhóm hoặc với các thành viên gia đình.

Có nhiều loại tâm lý trị liệu, mỗi loại có một cách tiếp cận riêng. Các loại hình trị liệu phụ thuộc vào tình trạng cụ thể từng cá nhân. Trị liệu tâm lý bao gồm nhận thức hành vi (CBT), điều trị (IPT), liệu pháp hành vi biện chứng (DBT), và cam kết tuân thủ điều trị (ACT).

Phương pháp điều trị kích thích não

Kích thích não đôi khi được để điều trị trầm cảm và một số rối loạn tâm thần khác. Thường chỉ định cho các trường hợp mà điều trị bằng thuốc và tâm lý không kết quả. Bao gồm:

Sốc điện Electroconvulsive (ECT). Electroconvulsive trị liệu (ECT) là một thủ tục trong đó dòng điện được chuyển qua bộ não, chủ ý gây cơn co giật ngắn. Điều này dường như làm thay đổi hóa chất não do đó có thể nhanh chóng làm giảm triệu chứng một số bệnh tâm thần, chẳng hạn trầm cảm. Bởi vì nó có thể cung cấp những cải thiện triệu chứng đáng kể và nhanh hơn so với thuốc hoặc trị liệu tâm lý. Trong một số tình huống nhất định ECT có thể là lựa chọn điều trị tốt nhất. ECT có thể gây ra một số tác dụng phụ. Bác sĩ và người nhà cần phải cân nhắc kỹ lưỡng về những lợi ích và nguy cơ của liệu pháp này trước khi ra quyết định.

Kích thích Transcranial. Phương pháp này sử dụng nam châm mạnh để kích thích các tế bào ở các bộ phận của bộ não liên quan đến cảm xúc. Điều này xuất hiện để làm giảm các triệu chứng trầm cảm ở một số người.

Kích thích dây thần kinh phế vị. Quy trình này sử dụng một thiết bị nhỏ chạy pin (xung điện) cấy vào ngực trên. Nó kết nối với một sợi dây thần kinh ở cổ dẫn đến não (các dây thần kinh phế vị). Các máy phát xung điện định kỳ kích thích các dây thần kinh phế vị. Các tín hiệu điện sau đó đi lên các dây thần kinh phế vị đến não. Điều này được cho là giúp giảm trầm cảm bằng cách kích thích các tế bào não.

Kích thích từ xuyên sọ. Với thủ thuật này, một máy phát xung nằm ở ngực trên gửi kích thích điện qua dây dẫn đến các khu vực sâu trong não. Điều này được cho là ảnh hưởng đến các bộ phận của não liên quan đến tâm trạng, giảm nhẹ triệu chứng trầm cảm. Nó cũng có thể hữu ích cho chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Bởi vì nó liên quan đến việc phẫu thuật não và phẫu thuật ngực, điều này được xem là một điều trị cuối.

Nhập viện và chương trình điều trị

Đôi khi bệnh tâm thần tiến triển nặng cần phải nhập viện. Nhập viện cần thiết khi người bệnh không thể tự phục vụ bản thân đúng cách hoặc khi có nguy cơ lập tức gây hại cho bản thân hoặc người khác. Lựa chọn bệnh viện tâm thần bao gồm giam giữ nội trú 24 giờ, bệnh viện ban ngày, hoặc xử lý tại cộng đồng.

Điều trị lạm dụng chất

Lạm dụng chất thường xảy ra đồng thời với bệnh tâm thần. Lạm dụng chất thường cản trở điều trị và làm tình trạng bệnh nặng thêm. Nếu không thể tự ngừng sử dụng rượu hoặc ma túy, cần tìm đến cơ sở điều trị. Các phương pháp điều trị lạm dụng chất bao gồm:

Tư vấn tâm lý, còn được gọi là tâm lý trị liệu.

Thuốc men, có thể giúp giảm thèm nhớ chất hoặc giảm triệu chứng cai trong giai đoạn giải độc.

Điều trị nội trú (cai nghiện).

Điều trị ngoại trú, tại nhà.

Hỗ trợ các nhóm hoặc các chương trình 12 Bước chẳng hạn như Alcoholics Anonymous (AA).

Phong cách sống và biện pháp khắc phục

Trong hầu hết trường hợp, bệnh tâm thần sẽ không thuyên giảm tốt nếu cố gắng tự xử lý một mình mà không khám chữa tại cơ sở chuyên khoa. Tuy nhiên, người bệnh có thể xây dựng kế hoạch điều trị. Bên cạnh điều trị chuyên nghiệp, người bệnh cần theo các lối sống và bước tự chăm sóc cho bản thân như sau:

Tham dự vào kế hoạch điều trị. Đừng bỏ qua các buổi trị liệu, ngay cả khi không cảm thấy cải thiện.

Uống thuốc theo chỉ dẫn. Ngay cả khi đang cảm thấy tốt, chống lại bất kỳ cám dỗ để bỏ thuốc. Nếu dừng lại, triệu chứng có thể trở lại. Các triệu chứng có thể tái phát do một loại thuốc ngăn chặn quá đột ngột.

Tìm hiểu về bệnh. Giáo dục về tình trạng bệnh có thể gặp và khuyến khích để tham dự vào kế hoạch điều trị.

Chú ý đến dấu hiệu cảnh báo. Làm việc với bác sĩ chuyên khoa để tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh. Cần biết phải làm gì nếu thấy triệu chứng trở lại. Liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia trị liệu nếu nhận thấy bất kỳ thay đổi trong các triệu chứng hoặc cảm thấy thế nào. Hãy nhờ thành viên gia đình hoặc bạn bè phát hiện dấu hiệu cảnh báo.

Hoạt động. Hoạt động thể chất và tập thể dục có thể giúp quản lý nhiều triệu chứng như stress, trầm cảm và lo âu. Hoạt động cũng có thể chống lại các tác động của một số thuốc tâm thần có thể gây tăng cân. Xem xét việc đi bộ, chạy bộ, bơi, làm vườn hoặc đi lên một hình thức tập thể dục mà thích.

Tránh rượu và ma túy. Rượu và ma túy có thể làm tăng nặng triệu chứng bệnh tâm thần hoặc tương tác với thuốc.

Khám bệnh thường xuyên. Đặc biệt là nếu không cảm thấy khỏe. Có thể có một vấn đề sức khỏe mới cần phải được giải quyết, hoặc có thể gặp tác dụng phụ của thuốc.

TS Trần thị Hồng Thu

Gọi ngay 043. 6275762 để tìm ra giải pháp tốt nhất cho vấn đề của bạn!